Bilirkişi Raporu Nedir? Bilirkişi Nasıl Olunur?

Bilirkişi Raporu Nedir? Bilirkişi Nasıl Olunur?

Bilirkişi raporu, günümüzde hukuki anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulması için bilirkişilerden talep edilen ve hazırlanması uzmanlık isteyen önemli raporlardan bir tanesidir. Hakimler, tarafların anlaşmazlığa düştüğü bir davada, haklı ile haksızı birbirinden ayırmak için bilirkişiler ve bilirkişi raporu olarak da isimlendirilen özel dosyalardan faydalanırlar. Bugün sizler için bilirkişi raporu nedir? Bilirkişi nasıl olunur? Bilirkişi maaşları ne kadar? gibi sorularını yanıtlamaya çalışacağız. 

Adli uzman, bilirkişi olarak da isimlendirilen kişiler, birer uzmandır. Bu kişiler belgede sahtecilik, bilişim (adli bilişim), balistik ve benzeri konularda uzmanlık derecesinde bilgi sahibidirler. Uzmanlar, bilgilerini adli olayların aydınlatılması için kullanırlar ve belli konuları aydınlattıkları bir raporu, adli uzman / teknik uzman veya sadece hakimlere sunarlar. Hakimler, hukuksal olaylarda hazırlanmış dosyayı anlaşmazlığın çözümünde karar vermek ve yargıya varmak adına kullanır. Basitçe, uzman kişiler tarafından hazırlanan ve adli olayların çözümüne yardımcı dosyalara uzman raporu ismi verilir. İlk olarak, Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre, bilirkişi tanımına ve sınırlarına bakalım; 

Bilirkişi nasıl olunur, günümüzde pek çok kişinin sık sık cevabını aradığı sorulardan birisidir. Bilirkişi olmanın gerekleri kabaca şu şekilde özetlemek mümkündür; bilirkişi belli bir konuda uzmanlık derecesinde ve kesin yargılara ulaşabilecek derecede teknik bilgiye sahip olmalıdır. Sözgelimi belgede sahtecilik konusunda rapor hazırlayacak uzmanların; grafoloji, çeşitli önemli belgelerde kullanılan kâğıt türleri, psikoloji – yazı arasındaki ilişki gibi teknik konularda bilgi sahibi olması şarttır. Böylece, uzman kişi hakimler kendilerinden bir belgenin sahte veya orijinal olup olmadığı konusunda bir yargıda bulunmasını istediklerinde dosyayı hazırlamakla yükümlü kişi bu raporu hazırlayarak mahkemeye sunar. 

Kimler Bilirkişi Olabilir?

Adli uzman olmak için, ilk olarak hukuki olarak adli uzmanlık veya uzmanlık konusundaki yasal çerçeveye uymanız gerekir. Adli uzman olabilmek için ilk olarak aşağıda sıraladığımız şartları yerine getirmiş olmanız gerekmektedir. Bunlar; 

• Fiil Ehliyetine Sahip Olmak: Bu şart, uzman adaylarının cezai ehliyetinin bulunuyor olması anlamına gelir. Bildiğiniz gibi hukukta, bir kişinin akli dengesi bozuksa, eylemlerinden sorumlu tutulmaz. Fiili ehliyete sahip olmak, kişinin eylemlerinden sorumlu olduğu anlamına gelir. 
• 25 yaşını doldurmuş olmak: Adli mercilere, hakim ve savcılara teknik konularda yardımcı olabilmek için kişilerin belli konularda uzmanlaşmış olması beklenir. Genellikle bu süreç zaman aldığından, yaş sınırı belirlenmiştir. 
• Teknik uzmanlık alanında en az üç yıllık tecrübeye sahip olmak: Uzman, davaların çözülmesi için hakim ve savcılara rapor sunar. Bu nedenle adli uzmanların belli konularda en az üç yıl deneyim ve tecrübeye sahip olmaları beklenir. 
• Devlete karşı işlenen suçlardan birini ya da birkaçını işlememiş olmak: Hukuksal sorunlar ve davalar, T.C. Adalet Bakanlığı bünyesinde çalışırlar. Uzmanların devlete karşı işlenmiş suçlar konusunda sicillerinin temiz olması, yani bu tipten bir suça müdahil olmamaları beklenir. 
• Disiplin nedeniyle memurluktan ihraç edilmemiş olmak: Teknik uzmanlar, devlet memuru sınıfı olarak değerlendirmezler. Buna karşın, T.C. Adalet Bakanlığı ile çalıştıklarından bu tip bir sicil kaydı, uzman adaylarının adli uzmanlık – teknik uzmanlık kariyeri adımlarını engelleyebilir. 

Bilirkişi olmak için tüm bunlara ek olarak kişilerin adli uzmanlık ile ilgili temel prosedürler, rapor hazırlama, teknik uzman raporunda bulunması gerekenler ve diğer konularda bilgi sahibi olmaları beklenir. Yani bir kişi, teknik uzman olmak istiyorsa bununla ilgili bir eğitim alma, bu alandaki eğitim programına kaydolma yolunu tercih ederek, çeşitli prosedürler, yaklaşım – tutum ve diğer konularda bilgi sahibi olur. 

Eğitim, her meslekten kişiye verilebilir. Ancak genellikle adli uzman olan kişiler, üniversite eğitimi veya benzeri uzmanlık dallarına yakın eğitimleri alırlar. Örneğin emekli askerler veya ordu ile ilişkisi kalmamış olan eski askerler, ateşli silahlarla ilgili belli bir deneyime sahip oldukları için çoğu zaman olay adli balistik, balistik bilirkişiliği konusunda eğitim almayı tercih ederler. Benzer şekilde, günümüzde popüler teknik uzmanlık dalları ve bu kişilerin aldıkları eğitim aşağıdaki gibidir. 

• Malpraktis Davaları: Doktorlar ve tıp alanının belli başlıklarında uzmanlaşmış olan kişiler, tıp davaları olarak da bilinen Malpraktis Davaları için adli uzman olabilirler. Uzman adayının ille de doktor olması gerekmez; örneğin bir anestezi uzmanı bir davada diğer bir anestezi uzmanının hatası ile ilgili rapor hazırlayabilir. 
• Adli Psikoloji: Genellikle üniversitelerin psikoloji veya tıp fakültelerinin psikiyatri bölümlerinden mezun olanlar, adli psikoloji konusunda uzman olma yolunu seçebilirler. 
• Belgede Sahtecilik, Belge İnceleme: Kimya mühendisleri, makine mühendisleri, matbaa öğretmenleri, matbaacılar, belgede sahtecilik eğitim programına kayıt olarak belgede sahtecilik ile ilgili raporlar hazırlayabilirler. 
• Adli Bilişim: Bilgisayar mühendisleri, yazılım uzmanları, yazılım mühendisleri, programcılar ve yazılımcılar, adli bilişim konusunda kendilerini geliştirerek adli vakaların aydınlatılmasında çalışabilirler. 

Bilirkişi olmak için genellikle belli bir okul şartı bulunmaz. Buna karşın uzman adaylarının kendi meslekleri ile ilgili en az üç yıllık bir tecrübeye sahip olmaları beklenir. Günümüzde de bu genellikle yükseköğrenim ile mümkündür. Ancak lise veya üniversite şartı, teknik uzman adayları için geçerli değildir. 

Bilirkişi Kimler Olabilir?

Bilirkişi olmak için şartlar; 25 yaşını geçmiş olmak, kendi uzmanlığı ile ilgili en az üç yıllık bir deneyime ve tecrübeye sahip olmak, akli denge yeterliliği (cezai ehliyet ile ilgili şart), memurlukta disiplin suçu almamak ve devlete karşı işlenen bir suça müdahil olmamak olarak özetlenmektedir. Bu şartları yerine getiren herkes, adli uzman olabilir. Ancak genellikle kişiler, kendi uzmanlık dallarına yakın olan ilgili dalları tercih etme eğilimi gösterirler. Bilişim, bilgisayar, mobil teknolojiler, operatörler ile ilgili bir iş yapan yazılımcı veya cep telefonu tamircisi, adli bilişim alanında kariyerini şekillendirebilir. 

Bilirkişi nasıl olunur sorusunun yanıtı için ilk olarak şartları kanun ve şartnamelerle belirlenmiş şartları yerine getirmeniz gerekir. Eğitim ve adli uzmanlık eğitim programlarına katılım, isteğe bağlı bir konu olmasına karşın, uzman olmak isteyenlerin çoğu bu konuda eğitim alırlar ve uzmanlıkları ile ilgili tecrübelerle bu eğitimi birleştirerek hareket ederler. 

Bilirkişi Nerede Çalışır?

Bilirkişi çalışma alanları arasında ilk olarak hukuk firmaları, T.C. Adalet Bakanlığı, özel firmalar gelmektedir. Uzman kişiler, kendileri özel teşebbüste bulunabilir, kendi ofis veya bürolarını açabilirler. Genellikle bu meslek titri ile çalışan kişiler aynı zamanda Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak çalışırlar. KPSS gibi çeşitli sınavları geçerek, uzmanlar aynı zamanda devlet bünyesinde de çalışma alanı bulabilirler. Pek çok açıdan teknik uzman olarak çalışan kişiler için geniş bir çalışma alanı olduğundan söz edilebilir. 

Dosya Bilirkişiye Neden Gider?

Dosya adli teknik uzmana genellikle hakim ve savcılar tarafından gönderilir. İlk olarak dava ve adli olayların gelişme sürecine dikkat etmek gerekir. Aralarında anlaşmazlık bulunan taraflar, bu sorunlarını adli mercilere taşırlar. Kimi zaman bu taraflardan biri, devlet kurumunda çalışan bir savcı ya da politikacı olabilir. Bu durumda avukat, davalı veya davacı tarafı savunmak, savcı ise savda bulunmak adına eylemde bulunur. Hakim, bu noktada karar alma merci olarak karşımıza çıkar. Hakimler karar alırken, belli teknik konularda eksiklik gösterebilirler. İşte tam da bu noktada uzman devreye girer ve hakimlerin hakkında dosya / rapor / sav / sonuç istedikleri teknik uzmana cevabını istedikleri konuları belirtirler. Adli uzman, bu durumda bir rapor hazırlayarak uzmanlığı ile ilgili hüküm ve yargıyı hakime sunar. Uzman raporları, adli vakalar için son derece önemlidir. Buna karşın raporlar, hakim veya hakimler için bağlayıcılık niteliği taşımaz. Yani adli vakalarda son karar yine hakimlerce verilir. 

Bilirkişi Nelere Bakar?

Bilirkişi, hakim ve savcıların kendilerinden talep ettikleri noktada kendi uzmanlık dalları ile ilgili raporların hazırlanmasından mesuldür. Bu açıdan adli uzman veya teknik uzman, kendi uzmanlık dalına bağlı olarak her unsuru değerlendirir. Uzman, suç teşkil eden bir olayda hakim veya savcının kendinden cevabını istediği, talep ettiği soruların cevabını bir tür rapor ile vermekle yükümlüdür. Bu açıdan, adli uzmanlar temel olarak kendi uzmanlık dalı ile ilgili unsurları değerlendirir. Örneğin adli bilişim uzmanı, adli vakalarda delil olarak tanımlanmış bir belleği, cep telefonunu veya da tablet bilgisayarı inceleyebilir. Adli Belgede sahtecilik uzmanı olanlar, genellikle önemli belgeleri veya ticari belgeleri inceler. Özetle bu alanda çalışan kişiler, kendi uzmanlığı ile ilgili noktalara bakarlar. 

Bilirkişi Olmak İçin Ne Yapmak Lazım?

Bilirkişi olmak için ne yapmak lazım? Bu alanda çalışmak için ne yapmak gerekir? Sizler için bu sorunun yanıtını detaylı bir şekilde vermeye çalıştık. Genellikle teknik uzman olan kişiler öncelikle bu konu ile ilgili eğitim almayı düşünebilirler, buna karşın eğitim veya yükseköğrenim şartı uzmanlar için aranmaz. 

Teknik uzmanlık şartlarını kısaca şu şekilde sıralamak mümkündür ve bu şartlar, kanun ile belirlenmiştir. Yani eğitim programı yönteminin aksine bu şartlara mutlaka ama mutlaka uymanız gerekir: 

Resmi olarak 25 yaşını geçmiş olmak, kendi uzmanlığı (tercihen teknik bir uzmanlık) ile ilgili en az üç yıllık bir mesleki bilgiye, deneyime ve de tecrübeye sahip olmak, akli denge yeterliliği (cezai ehliyet ile ilgili şart), memurlukta disiplin suçu almamak ve devlete karşı işlenen bir suça müdahil olmamak olarak özetlenmektedir. 

Bilirkişi Raporu Nedir?

Bilirkişi raporu çoğu zaman hakimlerin teknik konularda veya uzmanlık gerektiren konularda, uzmanlardan talep ettikleri ve bir sorunun cevabına – çözümüne ilişkin bir yargı bildiren, teknik ve de titizlikle hazırlanması gerekli olan bir rapordur. Uzman raporu ile ilgili şartlar ve yükümlülükler veya adli vakalarda teknik uzman raporunun etkisi gibi diğer detay ve ayrıntılar kanunlarla belirtilmiştir. Sözgelimi belli bir sürede raporun hazırlanmış olması gerekmektedir. Elbette, adli vakaların hakkaniyetli ve adil bir şekilde sonuçlandırılması için, bu raporun bir uzman tarafından hazırlanmış olması gerekir. Ancak tek şart, raporun adli uzman – teknik uzman tarafından hazırlanması değildir. Pek çok teknik rapor, aynı zamanda bir tür dosyadır ve içinde bulunması gereken belgeler vs. de, kanuni olarak belirlenmiştir. Yine T.C. Anayasası ve T.C. Ceza Kanunu’na göre, hazırlanmış olan rapor hakim, hakimler veya savcılara yol gösterir, ancak son karar elbette hakim tarafından verilmektedir. 

Bilirkişi Raporu Delil Midir?

Bilirkişi raporu, adalet ekosisteminde teknik rapor, teknik dosya ve kendi ismi ile anılır. Bu raporlar bir tür delil niteliği taşımazlar, hakimler nezdinde bu raporların veya hazırlanan dosyaların bir tür bağlayıcılığı yoktur. Kısaca cevaplamak gerekirse, hazırlanan rapor delil değildir. Ancak bazı raporlar, uzmanların delilleri incelemesi ve vardıkları sonuç ile ilgili olabilir. Olay yeri inceleme uzmanları örneğin, raporlarında delil olarak toplanmış olan unsurları incelerler. 

Bilirkişi Ne Kadar Maaş Alır?

Bilirkişi maaşları, kişilerin çalıştıkları veya çalışmayı tercih ettikleri alan ve yerlere göre değişkenlik gösterebilmektedir. Kimi uzmanlar, özel hukuk firmalarında çalışmayı tercih ederlerken kimileri devlet bünyesinde çalışmayı tercih edebilirler. Uzmanlar genellikle ele aldıkları vaka üzerinden asgari veya azami olarak belli bir ücret alabilirler. Yine çalışan ücretleri, ele aldıkları davaya ve dava tipine göre de değişkenlik gösterebilir. 

Adli uzmanlar genellikle maaş sistemi ile değil, özel bir ücretlendirme metodu ile kazanç elde ederler. Dosya başına kazanç sisteminde, genellikle her dosya için 300 TL civarında bir rakam kazanan teknik uzmanlar, yılda genellikle 300 davaya (dosyaya) bakabildiklerinden genellikle yıllık ortalama 90.000 TL dolaylarında bir kazanç elde ederler. Aylık olarak bu rakamın ortalama 6.000 – 7000 TL arasına denk geldiğini söylemek mümkündür. Ancak rakamlar kesin değildir ve davalara, dosya türüne göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle özellikle teknik uzman maaşları ile ilgili kesin bir rakam söylemek pek mümkün değildir.