ORTA ASYA'DA KALAN DİĞER TÜRK BOYLARI VE DEVLETLERİ

KÖKTÜRKLER

• Hun'lar dan sonra Orta Asya'da siyasi birliği kuran 2. Devlettir.
• Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
• Kurucusu "İl Kağan" ünvanlı "Bumin Kağan"dır.
• Merkezi Ötüken'dir. (Ötüken tarihte birkaç boya daha merkezlik etmiştir.
Ötüken: Kutsal bölge veya Toprak Ana)
• Devlet en parlak zamanını "Mukan Kağan" zamanında yaşadı.

Not: Köktürkler İpek yoluna hakim olabilmek için Sasaniler ile anlaşıp Akhunları Bizans ile anlaşıp Sasanileri mağlup etmiştir.

Not: Orta Asya'dan Bizans'a ilk elçi gönderen devlet Köktürk'lerdir. Gönderdiğimiz elçi "Maniac (manyak)" onlardan bize gelen ise "Zemorkhas"tır.

Not: Tapo Kağan zamanında kendisinin Budizm'e girmesi sonucu halkı ile arası açılmıştır.

Not: 50 senelik Çin esareti döneminde önce "Kürşad" ardından "Nişufu" istiklal ayaklanması başlatmıştır.

KUTLUKLAR (II. Köktürk Devleti)

• Kurucusu derleyen toplayan manasında İlteriş ünvanlı "Kutluk Kağan"dır.

• Bu devletin kuruluşunda Vezir Tonyukuk'un rolü büyüktür. Vezir Tonyukuk: Apa Tarkan ve Türklerin Bismarc'ı olarak anılır.

• Ayrıca Vezir Tonyukuk ilk Türk tarihçisi ve yazardır.

• "Orhun Abideleri" bu devletin zamanında yazılmıştır.

UYGURLAR

• Kelime manası olarak Uygur= Akraba, müttefik, uygar(medeni) ve Çin kaynaklarında şahin gibi dolaşan hücum eden anlamındadır.
• Kurucusu "Kutluk Bilge Kül Kağan"dır.
• "Bögü Kağan" zamanında Maniheizm dinine girdiler.

Bu dinin etkisi ile;

1) Et yemek yasaklandığı için savaşçılık duyguları gerilemiştir.
2) Başkent Ötüken'den Karabalasagun'a taşınmıştır.
3) Sulama kanalları açtılar tarım yaptılar. (Türklerin tanıdığı ilk bitki "Yonca" yetiştirdiği ilk bitki "Darı"dır.)
4) Türk tarihinde ilk kez yerleşik yaşama geçen devlet oldular.
5) Uygurlar şehirler inşa ettiler. (Uygur şehirlerine "Balıg" adı verilir.)
6) Tapınak ve Saray yaptılar yapmış oldukları bu tapınak ve sarayla ilerde Selçuklu ve Osmanlı devletinde yapılan külliyelerin kaynağını teşkil etmiştir.
7) Bu dinin etkisiyle resim sanatı gelişti.
8) Bu dinin etkisiyle hükümdarlarına "Aytengri" ve "Kün" unvanları verilmiştir.
9) Çin'den harf hareketli matbaa getirilmiştir. İlk defa Türk tarihinde kütüphane kuruldu.
10) Türk tarihinde ilk kez örgün eğitim kurumunu oluşturdular.
11) Türk tarihinde ilk kez vakıf teşkilatı oluşturdular. Not= Türk tarihinde ilk eğitim faaliyetlerine Asya Hun'larında rastlanır.
12) Türk tarihinde orta oyununu bularak Türk tiyatrosunun temelini atmışlardır.
13) Pandomim, şam ve operayı buldular.
14) Uygarlar dünya tarihinde en çok Moğolları etkilediler. Moğollar Uygurlara "Benim Hocam" diye hitap etti.
15) Türk tarihinde ilk kez kağıt para "Çav" kullandılar.
16) Çin kaynaklarında Uygur tuzu veya Tatar tuzu olarak bilinen ve Çin'e ihraç edilen madenin ismi "Nisa'dır."
17) Faiz'le borç para vererek Türk tarihinde bankacılığın temelini attılar.
18) Töreleri yazılı hale getirdiler.
19) Uygurların yapmış oldukları sanat eserleri Talas savaşı sonucu batıya taşınmıştır.

KIRGIZLAR

• Dünyanın en uzun destanı olan "Manas" ın sahipleridir.
• Ölülerini yakan kavimdir.
• Dünya tarihinde uluslararası yarışma düzenleyen ilk devlettir.
• Kırgız adına ilk defa Orhun Abidelerinde rastlanmıştır.
• Cengiz Han'a itaat eden ilk Türk devletidir.

KARLUKLAR

• İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyudur.
• Cengiz Han'a itaat eden ilk Türk boyudur.
• Karahanlılar devletinin kuruluşunda etkili olmuşlardır.
• Talas savaşı sırasında Abbasileri desteklemişlerdir.

AKHUNLAR

• Afganistan'a bir süreliğine hakim olmuştur.
• Köktürk - Sasani işbirliği sonucu yıkıldılar.
• Bu devletin diğer adı "Eftalit"tir.

OĞUZLAR

• Oğuz kalabalık demektir.
• Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı devletini kuran boydur.

TABGAÇLAR

• Kuzey Çin'e 200 yıl egemen olan Türk devletidir.

TÜRGİŞLER

• Kendi adına para bastıran ilk Türk Hükümdarı "Baga Tarkan"dır.

BAŞKIRTLAR

• 1730-36 yıllarında Rusya'ya başkaldırmışlardır.
• Günümüzde Rusya Federasyonunun içinde "Başkurdistan" devleti olarak yaşarlar.

Not: Bu boylardan hariç "Kimekler" adında da bir Türk boyu vardır.